Kruševac od A do Š: Merima

„Merima“ – naziv najstarije Hemijske industrije u Kruševcu ali i na Balkanu. Počeci se vezuju za 1839. godinu kada je u Kruševcu otvoreno prvo industrijsko preduzeće, nastalo iz radionice sapuna Gligorija Gliše Jankovića. Pod nazivom „Merima“ fabrika je poslovala od 1924. do 2002. godine kada je, nakon privatizacionog procesa, prodata nemačkoj kompaniji „Henkel“. Ove, 2019. godine HENKEL MERIMA obeležila je 180 godina postojanja i uspešnog rada.

Projekat pomaže Grad Kruševac, po Konkursu za sufinansiranje projekata radi ostvarivanja interesa u oblasti javnog interesa za 2019. godinu

Osnivanje ove radionice u gradu Kruševcu (1839.) može se smatrati početkom proizvodnje sapuna na ozbiljnijem nivou. Radionica sapuna nalazila se na uglu Obilićeve i Nemanjine ulice (na mestu nekadašnjeg bifea „Zelena pijaca“) a kasnije i Fabrika sapuna „Gliša Janković i sin“.

Sapundžijski zanat spadao je u red najprljavijih poslova, pa su se roditelji teško odlučivali da svoju decu pošalju na rad u takvoj radionici. Pa su tako najčešće, na izučavanje ovog zanata dolazila deca, pretežno sa sela.

1889. godine, Kruševljani su obeležili 5 vekova Kosovske bitke, postavili kamen temeljac za izgradnju Spomenika Kosovskim junacima i osnovali Barutanu „Obilićevo“, a Jankovići – pedesetogodišnjicu rada Radionice sapuna, koja je kasnije postala žarište radničke klase. Osnivač Radionice sapuna, Gliša Janković umire u godini kada je u Kruševcu formirano Radničko društvo. Inovacije u proivodnji sapuna, moglo bi se zaključiti, uneo je njegov unuk – Gligorije Janković – Gila (ime dobio po dedi) koji je 1890. godine završio Gimnaziju u Kruševcu i odlazi u Beč, na izučavanje trgovačkih nauka, a potom u Češku i Nemačku na specijalizaciju Fabrikacije sapuna. Po povratku u Kruševac, okupljao je umetnike koji su davali oblike, boje i omote, a on formulacije pa su se tako na tržištu pojavili presovani peraći sapuni (beli i žuti), toaletni (u raznim bojama), mirišljavi beli sapuni, a potom i glicerin i medicinski sapuni. Formirajući Fabriku sapuna, 1897. godine, povećava se proizvodnja a samim tim i broj zaposlenih.

Srbija ima bogatu tradiciju u hemijskoj industriji. Najpoznatiji proizvod, Merimin dečiji sapun, prvi put je proizveden u preduzeću „Gliša Janković i sin“ u Kruševcu 1919. godine, koji se decenijama proizvodi po istoj recepturi.

Fabrika sapuna je menjala nekoliko lokacija. Nakon smrti Gile Jankovića, Kruševački trgovci preuzimaju Fabriku sapuna i sele je u Staru čaršiju, a 1924. godine fabrika dobija ime „Merima“ (po junakinji antologijske narodne balade). Merima u prevodu znači suza, pa je i poruka potrošačima bila da su proizvodi napravljeni od prirodnih sastojaka, odnosno „čisti kao suza“. Između dva svetska rata otvoreno je Odeljenje kozmetike. Povodom 550-togodišnjice Kosovske bitke i strogodišnjicce Fabrike, pojavila se kolekcija sapuna u kutiji od bakrotiska sa detaljima Kosovskog boja.

Kruševačka fabrika sapuna, „Merima“ a.d. **1945.** godine prelazi u državnu svojinu. Zbog bolje organizacije proizvodnje i smanjenja troškova (1950) doneta je Odluka o spajanju HI „Župa“ i „Merima“. Pet godina kasnije, početkom 1955. prestaje fuzija 2 preduzeća, a krajem iste godine „Merima“ je ponovo upisana u registar preduzeća i radnji. Usled nedostatka električne energije i uglja, dotrajalosti mašina, nabavke sirovina iz inostranstva ali i veoma jake konkurencije na tržištu, prvih 5 do 10 godina, preduzeće nije ostvarivalo rast u proizvodnji.

U Fabrici je 1959. osnovana zdravstvena stanica, a godinu dana kasnije preduzeću se pripojila Zanatsko kozmetičarska radnja za negu lica i tela iz Beograda. 1966. godine počinje izgradnja fabrike pored reke Rasine. Novi pogoni, na novoj lokaciji u Dedini otvoreni su 4. oktobra 1969. godine. Tadašnja štampa je pisala da je tog dana „Merimu“ posetilo nekoliko hiljada gostiju iz zemlje i inostranstva. Te iste godine, na Svečanoj sednici Skupštine opštine Kruševac – 14. oktobra, u čast Dana oslobođenja Kruševca „Merimi“ je dodeljena Plaketa Kruševca, kao proiznanje za 130 godina rada i zajedničkog stasanja sa gradom.

Pri fabrici, posle Drugog Svetskog rata, osnovano je Kulturno umetničko društvo, koje i danas postoji. Članovi folklornog ansambla imaju nastupe širom zemlje i inostranstva. Ove godine je KUD „Henkel Merima“ koncertom u Kruševcu, obeležilo 77 godina postojanja i 37 godina neprekidnog rada.

U sastavu HI „Merima“ bilo je pet fabrika – Fabrika sapuna, Fabrika masnih kiselina i glicerina, Fabrika deterdženata, Fabrika industrijskih sredstava i kućne hemije i Fabrika kozmetike.

Ovo kruševačko preduzeće, 31. oktobra 2002. godine postalo je deo Henkel CEE grupe. Naime, Henkel je te godine došao u Srbiju, preuzimanjem Fabrike za proizvodnju deterdženata i sredstava za higijenu Merime Kruševac. Nakon zajedničke saradnje na proizvodnji Persila tokom 70 – tih godina prošlog veka, Merima i Henkel su prepoznali zajedničke vrednosti i posvećenost kvalitetu, pa su udružili snage i postali strateški partneri. Privatizacija kruševačke Merime smatra se jednom od najuspešnijih privatizacija u Srbiji.

Henkel Srbija posluje na tri lokacije. Fabrike za proizvodnju kućne hemije nalaze se u Kruševcu, fabrike građevinskih lepkova i tečnih maltera su u Inđiji, dok se administrativni centar nalazi u Beogradu. Henkel Srbija stavlja potrebe i očekivanja kupaca uvek u središte svog poslovanja i teži uspešnim inovacijama kako bi zadovoljila njihova očekivanja.

…Danas, 180 godina od početka rada, „Merima“ je deo Henkela koji je i sam nastao iz porodičnog preduzetničkog poduhvata u 19. veku. Pored internacionalnih brendova kao što su Persil, Pervol, Bref, Silan, novih znanja i tehnologija koje je doneo u Srbiju, Henkel je zadržao i nastavio da razvija domaće brendove kao što su Meriks i Dečiji sapun. Lokacija u Kruševcu, kaže direktor Dušan Antonijević, postala je veoma kompleksan proizvodni sistem koji nas stavlja u sam vrh Henkelovih fabrika na globalnom nivou.