Monografiju Ivana Brnorića „Župa i Župljani u Prvom svetskom ratu“ objavio je Zavičajni muzej Župe. „Važno je napomenuti da lista od 2.443 imena boraca iz Župe, do kojih smo došli, i koje smo objavili u ovoj knjizi, nije konačna i važno je, iako je to teško posle toliko proteklog vremena, da damo sve od sebe kako bi pokušali da dođemo do imena svih Župljana, učesnika rata, jer to je najmanje što možemo da učinimo za naše slavne pretke – kaže autor.
Ideja je, kako kaže autor, bila da se sakupe i objave podaci o žrtvama i šteti koje su dali i pretrpeli Župljani najvećem stradanju ljudske populacije u dotadašnjoj svetskoj istoriji.
„Želeli smo da kroz prikaz Župe, kao geografski i administrativno jasno određene celine, njene stanovnike i njihovu ulogu u Prvom svetskom ratu, posmatramo і u širem nacionalnom i opštem kontekstu“, kaže Brborić, dodajući da je, kako je tema monografije specifična i tiče se samo teritorije Župe i naroda naseljenog u njoj, trebalo izvršiti sistematska istraživanja, kako na samom terenu, tako i u literaturi, štampi i posebno, u arhivima.
„Veoma značajna su nam bila istraživanja neumornog Milorada Sijića, koji je još 2008. godine objavio imena Župljana – učesnika Balkanskih i Prvog svetskog rata. Ovom spisku dodali smo još oko 250 novih imena, najviše zahvaljujući istraživanjima u Vojnom arhivu u Beogradu, kao i radu na terenu. Što se tiče terenskog rada, u knjizi je objavljeno desetak zanimljivih priča potomaka starih ratnika, koje smo čuli u porodicama u kojima je sećanje na njih i dalje živo. I ne samo to, prikupleno je i više desetina fotografija i dokumenata iz ratnog perioda, od kojih je većina po prvi put objavljena“, konstatuje autor, primećujući kako ostaje žal što, iz više razloga, nije objavili veći broj ovakvih priča, jer ih smatra važnim segmentom proučavanja istorije kraja kraja u pomenutom periodu.
Knjigu, inače, otvara poglavlje o župi kroz istoriju i pred Veliki rat, a sledeća su: Mobilizacija i velike ratne pobede 1914. godine, Ima povlačenja, name predaje: Srbija 1915, Srpska stradanja 1916, Srpski narod i vojska u tuđini: Internacija, Ustanička 1917, Velika 1918, Nosioci Karađorđeve zvezde (oficiri iz Župe), kao i Spisak Župljana, učesnika ratova za oslobođenje Srbije.
Sve to, naravno, prigodno i bogato ilustrovano, kao što to monografijama i priliči.
Pored Vojnog arhiva, u kojem su istraživana borbena dejstva, svakodnevni život i kretanje naše vojske, autor je istraživao i u Arhivu Srbije i Arhivu grada Kruševca, što je pomoglo da istraže detalje vezani za svakodnevni život u okupaciji, kao aktivnosti ustanika na prostoru župe tokom Topličko-kopaoičkog ustanka. U radu su korišćena i tri ratnička dnevnika: dnevnik Milutina Drenovca iz Subotice (koji je 2008. objavio Milorad Sijić), dnevnik Vladana Milića iz Stubla (objavljen u „Župskim novinama“ tokom 1986. godine) i dnevnik Radomira Grujića, koji je sve vreme rata boravio u Brusu. Pored brojne literature, korišćena je i štampa, pre sveta okupacione „Beogradske novine“ i Srpske novine koje su posle okupacije nastavile da izlaze na Krfu.
„Važno je napomenuti da lista od 2.443 imena boraca iz Župe, do kojih smo došli, i koje smo objavili u ovoj knjizi, nije konačna i važno je, iako je to teško posle toliko proteklog vremena, da damo sve od sebe kako bi pokušali da dođemo do imena svih Župljana, učesnika rata, jer to je najmanje što možemo da učinimo za naše slavne pretke – kaže Ivan Brborić, dodajući kako je knjiga posvećena upravo svim Župljanima učesnicima Prvog svetskog rata i kako se nada da će barem jednim delom doprineti osvetljavanju učešća i žrtava jednog dela srpske terіtorije i srpskog naroda u teškim i presudnim godinama za srpsku državu i srpsku naciju.
Rubriku realizujemo u okviru projekta na osnovu Konkursa za sufinasniranje proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2020. godini Ministarstva kulture i informisanja republike Srbije
