Kako je „magija slika“ stigla u naš grad i osvojila njegove stanovnike? Prvi fotografi pristigli iz Beograda, Kragujevca i iz „preka“, a otvaranje prvog fotografskog ateljea u Kruševcu zabeležio Feliks Kanic…
Projekat “Zavičajnik – Kruševač od kasabe do grada” pomaže Grad Kruševac, po Konkursu za sufinansiranje projekata radi ostvarivanja interesa u oblasti javnog interesa za 2017. godinu
Slikali su se Kruševljani i pre toga, ali tek – kako beleže ondašnji hroničari – „tu i tamo“ i „od prigode do prigode“.
A onda, devedestih godina pretprošlog veka, počinju da u čaršiju dolaze i prvi fotografi iz Kragujevca, Beograda i iz „preka“, kako je to zabeležila Ema Radulović, pripremajući svojevremeno izložbu iz života i kulture grada na prelazu između dva veka, 19. i 20, u Narodnom muzeju Kruševac.
Uostalom, upravo iz tog perioda potiču i najstarije portretne fotografije, snimljene u improvizovanim ateljeima, sa scenografijom tipičnom za to doba. Sem Milana Mandica kao najpoznatijeg, sačuvane fotografije sa kraja 19. i početka 20. veka potpisuju i Dragomir Jovanović, J. Vujić, Miloš Kostić, Milutin negotinac, Branislav Jeličić…
Kako je na početku prošlog veka obilazeći Srbiju stigao i do Kruševca, čuveni putopisac Feliks Kanic zapisuje u kako je „od nedavno tamo otvorio radnju i jedan fotograf, koji radi valjano, kao i Čeh Franc Vinter, stolar“ („Srbija, zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja 19. veka“), iz čega možemo da zaključimo da je grad, početkom 20. veka, dobio prvi fotografski atelje.
A sudeći prema broju sačuvanih fotografija, jedan od najangažovaniji autora tog doba bio je Milan Vukašinović. U sredini koja nija imala tradiciju u izradi umetničkih portreta, ovaj način portretisanja vremenom sve manje postaje stvar prestiža, a sve više potreba građana, zbog čega će se povećavati broj fotografa u gradu. Već u međuratnom periodu bilo ih je poprilično – Dušan Belogrlić, Milisav Milosavljević, Radomir Bauk, Levča Spasić, D. Jovanović, Miloje Tomić…
Osim portretnih i porodičnih, grad dobija i fotografije svjih znamenitih mesta, koje se čedsti rade upravo za tadašnje razglednice i dragoceno su svedočanstvo izgleda kruševačke čaršije minulog doba. Prva razglednica panorama grada urađena je prema graviri Vl. Titelbaha.
A od svog dolaska u Kruševac i otvaranja knjižare 1901, do smrti 1929. godine, najaktivniji u izdavanju razglednica bio je Mladen Nikolić. Zahvaljujući njemu, sačuvani su motivi poput crkve Lazarice, Spomenika kosovskim junacima, Velike česme, Bagdale…
Ono što je zanimljivo je svakako i činjenica da je na tim motivima obavezno pozirao i on, sam ili sa svojom decom. Pa, sudeći po tome, eto i ko je preteča selfi fotografisanja u kruševačkom kraju…
Ponešto od onovremenih fotografija završava i na stranama tadašnjih novina, uključujući i beogradske, poput „Politike“ ili „Pravde“ gde se oglašavaju kruševački dopisnici. U godini proghlašenja Kraljevine Jugoslavije, 1929, počinje da izlazi i moderno koncipiran nedeljnik „Jugoslavija“ pod dopisništvom Alekse Kamatovića, pa je i sve više kruševačkih prikaza na njegovim stranama. Narednih godina pojavljuju se i smenjuju i druge novine, uključujući i neke donekle specifične („Trezvena deca“), ali zanimljivo je da grad dobija i čak dva sportska lista – posle osnivanja „Sokolskog lista“ 1933. pojavljuje se i prvi broj specijalizovanih sportskih novina „Vesnik Moravske skautske Župe“…
Fotografa i fotografija je sve više i uskoro postaju neminovnost u opštoj želji da se ovekoveče bitni trenuci javnog, porodičnog ili privatnog života. Time ćemo se, uostalom, još baviti i u ovoj našoj seriji tekstova…
