Turci su Kruševcu dali ime Aladža–Hisar (Šareni grad) po redovima crnog i belog kamena od kojih je grad (kameno utvrđenje) zidan i pretvorili ga (početkom druge polovine 15. veka) u administrativni centar sandžaka i istoimene kaze ili kadiluka. Tu je bilo sedište turske uprave, sandžaka Aladža–Hisar i turskog garnizona.
Projekat pomaže Grad Kruševac, po Konkursu za sufinansiranje projekata radi ostvarivanja interesa u oblasti javnog interesa za 2018. godinu
U vreme Turaka nazvan Aladža Hisar, što znači Šareni grad, do današnjih dana vrlo realistično portretiše ovu naseobinu. Decu se i danas igraju na iskopinama Lazarevih zidina i maštaju da su hrabri vitezovi koji osvajaju kamen, po kamen tvrđavu.
Ali da krenemo od toga otkud gradu Kruševcu njegovo današnje ime?
Mr Slobodan Simonović kosntatuje kako se ono, po predanju, različito tumači: da je fitogeografskog porekla – u starini poznat po gajenju krušaka; vezuje se za materijal – krušac (okruglasti kamen), od koga je izgrađen srednjovekovni grad; i vodi poreklo od kruškastog oblika (oblika kruške) temelja Lazarevog grada.
U žiži interesovanja Kruševac će, navodi mr Simonović, biti od druge polovine XIV veka, kada je posle 1371. godine postao središte srpske države, prestono mesto:
– Najverovatnije da je kao jako utvrđenje građeno nekoliko godina, u periodu 1371–1377. godine, da je grad podignut pre crkve sv. Stefana, danas poznate kao Lazarica. Grad je šestougaonog oblika, izvan naselja na brežuljku, sa dvostrukim zidovima od kamena i utvrđen kulama. Zid je bio širok dva metra, sačuvan je manji deo, uz ogromnu kulu na zapadnom delu, kroz koju se ulazilo u grad. Kule su bile kvadratnog oblika, od kamena, sa stranama 12 m i više spratova – navodi mr Simonović.
Turci su Kruševcu dali ime Aladža–Hisar (Šareni grad) po redovima crnog i belog kamena od kojih je grad (kameno utvrđenje) zidan i pretvorili ga (početkom druge polovine 15. veka) u administrativni centar sandžaka i istoimene kaze ili kadiluka.
Tu je bilo sedište turske uprave, sandžaka Aladža–Hisar i turskog garnizona.
Sandžak (liva) se prostirao od reke Ibra na zapadu do današnje srpsko-bugarske granice kod Srezimirovca na istoku, od Paraćina (Petrus) na severu do Gnjilana na jugu. Pripadao je Rumelijskom ejaletu ili beglerbegluku.
U defteru sandžaka Aladža Hisar iz 1516. godine, kojim su obuhvaćena sva naselja i domaćinstva u ovom sandžaku kao i sultanov posed, posed sandžak-bega.
Aladža-hisarski sandžak je, prema turskom popisu 1530/31. godine, imao: mirliva nafer 1, kadija nefera 4; samih mesta 8, tvrđava 1 (Koznik); džamije 3, mesdžida 12; sela i mezri 1.144: derbendžijskih sela 17, rajinskih sela 1.oo5, mezri 122; čifluk 1; manastira 55; zaima nefera 15, spahija timara 632, dizdar befer 1, ćehaja nefer 1, imam tvrđave 1, topčija nefera 2, mustahfiza tvrđave nefera 39. Kruševački (Aladža Hisar) kadiluk (područje na kome se protezala nadležnost jednog kadije), prema turskom popisu 1530/31. godine imao je: tvrđava 1, samo mesto 1 (Kruševac), sela 251, mezre 34; muslimanskih domova 316, hrišćanskih domova 4.791, hrišć. neoženjenih 1.622, nemoćni starac 1; baština 299; udovice 572; manastira 12; pirinčane reke 2; porez na sitnu stoku 1, mukata 1; dućana 15, karavansaraj 1, džamija 1, mestdžida 8, hamam 1 (svi oviobjekti nalazili su se u Kruševcu); hatib 1, imama 8, mujezina 9, učitelja 2, mutevelija 3, nazira 2, kajim 1, muarif 1; zavija 1.
Po letopiscu iz 1413. godine kulu Lazarevog grada porušio je sultan Musa, iste godine. Tvrđava se ne pominje od 1459. godine. U srednjem veku u Kruševcu je bila mala dubro vačka kolonija. Krajem 15. v. Dubrovčani su ovde osnovali novu koloniju, koja je u narednom stoleću postala jedna od najznačajnijih na Balkanu.
Posle Kosovskog boja Turci su nakratko preuzeli kontrolu nad gradom, ali je ona brzo vraćena. Borbe za Kruševac traju tokom cele prve polovine 15. veka. U dinastičkim borbama za turski presto posle smrti Bajazita I prestolonaslednik Musa je bombardovao Kruševac 1413. Te godine se despot Stefan u Kruševcu sastao sa sultanom Mehmedom I.
Turci pod Muratom II privremeno su zauzeli Kruševac 1427, ali je je od Turaka uziman 1437 (Mađari), 1444, 1448, da bi ga Turci definitivno zauzeli 1455. godine. Zakratko je oslobođen iste godine. Mađari su prodrli do Kruševca, i iz njega i okoline poveli oko 60.000 Srba izbeglica. Sledeće godine odvedeno je još oko 50.000 srpskih izbeglica koji su naseljeni oko Temišvara.
Za vreme austro-turskih ratova 1688–99, 1716–18. i 1737–39., Kruševac. su više puta zauzimale austrijska i turska vojska, i tu ostavljale svoje tragove.
Za vreme Prvog srpskog ustanka zauzeli su ga ustanici pod Mladenom Milovanovićem posle 12 dana borbe, 25. januara 1806. g. Turci su ga povratili 1809. godine. Po hatišerifima iz 1830. i 1833. godine Srbija je dobila autonomiju u okviru turske vlasti. Time je ostvareno ukidanje feudalnih odnosa, a seljaštvo je dobilo pravo svojine na zemlju koju je ranije obrađivalo. Osim toga, Srbija je dobila i svoju unutrašnju upravu, odnosno pravo da ima svoju vojsku, školstvo, bolnice, poštu i štamparije, uključujući i pravo da organizuje sve unutrašnje privredne aktivnosti. Nalog za izvršenje popisa dao je knez Miloš početkom godine i pri tome je naglasio da je nužno uneti broj i bogatstvo naroda, „kao što se to i u prosveštenim carstvima zna“ ukazujući na potrebu da se što potpunije popišu svi poreski obveznici i njihova imovina, kako bi već od 1834. godine počela naplata poreza i harača. U varoši Kruševac bilo je ukupno 1.163 srpskih stanovnika. U Okružju Kruševačkom bilo je 6 kapetanija / srezova/ i to: Kruševačka sa 60 naselja, Bugar-Moravska sa 57 naselja, Koznička sa 98 naselja, Trstenička sa 13 naselja i Jošanička sa 7 naselja. Kruševačko okružje imalojeukupno 10.705 stanovnika.
Od Turaka Kruševac je konačno oslobođen na samom kraju 1832, zvanično doživevši slobodu početkom 1833. godine.
Pred kraj 18. veka u varoši Kruševac bilo je oko 120 srpskih i oko 150 turskih kuća, džamija, tri karavan seraja i pet kafana.
